Lise öğrencilerinde akran baskısı, sosyal görünüş kaygısı ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Akdeniz Örneği
Keywords:
Lise öğrencileri , Akran baskısı, Görünüş kaygısı, Psikolojik sağlamlıkAbstract
Aidiyet duygusu, kabul edilmek, sosyal çevrede arkadaşlık kurmak, iş birliği yapabilmek, liderlik becerilerini geliştirmek, ergenlik döneminin önemli görevleridir. Bu görevlerin yerine getirilmesi, kişinin çevresiyle uyumlu ilişkiler kurmasını; benlik saygısı, özgüven gibi becerilerin gelişmesini sağlayabilmektedir. Aksi bir durumda yapılamayan görevler, önüne geçilmesi zor birçok olumsuz durum ortaya çıkarabilmektedir. Son dönemlerde olumsuz durumlara örnek olarak akran baskısı gösterilmektedir. Akran baskısı okul ortamında sıklıkla karşılaşılır bir durum haline gelmiş ve farklı sorunları da beraberinde getirmiştir. Akran baskısının özellikle lise öğrencilerinde sosyal görünüş kaygısına neden olabileceği, psikolojik sağlamlık düzeyinin düşük olmasına neden olabileceği öngörülmektedir. Bu araştırmada, lise öğrencilerinde akran baskısı, sosyal görünüş kaygısı ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkiyi farklı değişkenler aracılığı ile incelenmek amaçlanmıştır. Bu çalışmanın örneklemini Mersin Akdeniz ilçesinde öğrenim göre 103 erkek (%35,4) ve 188 kız (%64,6) olmak üzere 291 öğrenci oluşturmuştur. Çalışmada Akran Baskısı Ölçeği, Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği ve Connor-Davidson Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, Akdeniz ilçesindeki lise öğrencilerinin akran baskısı düzeyleriyle sosyal görünüş kaygı düzeyleri arasında pozitif yönlü anlamlı düzeyde bir ilişki, sosyal görünüş kaygılarıyla psikolojik sağlamlık düzeyleri arasında negatif yönlü anlamlı düzeyde bir ilişki görülmüştür. Akran baskısı ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkide ise anlamlı bir farka ulaşılamamıştır. Elde edilen sonuçlara yönelik önerilerde bulunulmuştur.
References
Gander, M. J. & Gardiner, H. W. (1998). Çocuk ve ergen gelişimi (B. Onur, Çev.). Ankara, İmge Kitabevi.
Satan, A. (2011). Ergenlerde akran baskısı benlik saygısı ve alkol kullanımı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 34(34), 183-194.
Alisinanoğlu, F. (2002). Gençlik dönemi özellikleri ve genç anne-baba iletişimi. Eğitim ve Bilim, 27(123).
Kılıççı Y. (1999). Kişilik gelişimini kolaylaştırma. (Edt. Yıldız Kuzgun), İlköğretimde rehberlik, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
Esen, B. K. (2003). Akran Baskısı Ölçeği'nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 2(3), 65-76.
Dacey, J. S., & Travers, J. F. (1996). Human Development. McGraw-Hill Education.
Santor, D. A., Messervey, D., & Kusumakar, V. (2000). Measuring peer pressure, popularity, and conformity in adolescent boys and girls: Predicting school performance, sexual attitudes, and substance abuse. Journal of youth and adolescence, 29, 163-182. https://doi.org/10.1023/A:1005152515264
Çiğdemoğlu, S. (2006). Lise I. sınıf öğrencilerinin akran baskısı, özsaygı ve dışadönüklük kişilik özelliklerinin okul türlerine göre incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi].
Ryan, A. M. (2000). Peer groups as a context for the socialization of adolescents' motivation, engagement, and achievement in school. Educational Psychologist, 35(2), 101-111. https://doi.org/10.1207/S15326985EP3502_4
Leary, M. R., & Kowalski, R. M. (1995). Social anxiety. New York: Guilford.
Çınar, H., & Keskin, N. (2015). Öğrencilerin sosyal görünüş kaygısının öğrenim yeri tercihlerine etkisi. Electronic Journal of Vocational Colleges, 14(4), 457-464.
Doğan, T. (2010). Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği’nin (SGKÖ) Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 151-159.
Hart, E. A., Leary, M. R., & Rejeski, W. J. (1989). Social physique anxiety scale. Journal of Sport & Exercise Psychology, 11(1), 94-104. https://doi.org/10.1037/t07809-000
Örsel, S., Işik Canpolat, B., Akdemir, A., & Özbay, M. H. (2004). Diyet Yapan ve Yapmayan Ergenlerin Kendilik Algisi, Beden İmaji ve Beden Kitle Indeksi Açisindan Karşılaştırılması. Türk Psikiyatri Dergisi, 15(1), 5-15.
Markham, A., Thompson, T., & Bowling, A. (2005). Determinants of body-image shame. Personality and Individual Differences, 38(7), 1529-1541. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.08.018
Lunde, C., Frisen, A., & Hwang, C. P. (2007). Ten-year-old girls’ and boys’ body composition and peer victimization experiences: Prospective associations with body satisfaction. Body image, 4(1), 11-28. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2006.10.002
Haase, A. M., Mountford, V., & Waller, G. (2007). Understanding the link between body checking cognitions and behaviors: The role of social physique anxiety. International Journal of Eating Disorders, 40(3), 241-246. https://doi.org/10.1002/eat.20356
Gümüş A. E. (2000). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık ve beden imgelerinden doyum sosyal kaygı düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 33(1), 99-10.
Kara, A. (2016). Sosyal görünüş kaygısı ile utangaçlık arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 95-106.
Göksan, B. (2007). Ergenlerde beden imajı ve beden dismorfik bozukluğu. [Uzmanlık Tezi, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi].
Seki, T. (2014). Ergenlerin sosyal görünüş kaygısı ve öznel iyi oluşlarının sahip oldukları değerler açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi].
Sebastian, C., Burnett, S., & Blakemore, S. J. (2008). Development of the self-concept during adolescence. Trends in cognitive sciences, 12(11), 441-446. https://doi.org/10.1016/j.tics.2008.07.008
Doğan, T. (2009). Bilişsel ve kendini değerlendirme süreçlerinin sosyal anksiyete açısından incelenmesi. [Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi].
White, E.K. (2008). The role of social physique anxiety and social appearance anxiety in the body checking behaviors of male and female college students. [Master Thesis, University of Nevada].
Lee, H. H., & Cranford, J. A. (2008). Does resilience moderate the associations between parental problem drinking and adolescents’ internalizing and externalizing behaviors?: A study of Korean adolescents. Drug and alcohol Dependence, 96(3), 213-221. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2008.03.007
Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American psychologist, 56(3), 227-238. https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.3.227
Block, J., & Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: conceptual and empirical connections and separateness. Journal of personality and social psychology, 70(2), 349-361. https://doi.org/10.1037/0022-3514.70.2.349
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82. https://doi.org/10.1002/da.10113
Donnon, T. (2010). Understanding how resiliency development influences adolescent bullying and victimization. Canadian Journal of School Psychology, 25(1), 101-113. https://doi.org/10.1177/082957350934548
Zakeri, H., Jowkar, B., & Razmjoee, M. (2010). Parenting styles and resilience. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1067-1070. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.236
Kaul, C. R., Hardin, K. A., Farah, Y. N., & Johnsen, S. K. (2015). What the Research Says About Gifted Students’ Resilience. Tempo: Texas Association for the Gifted & Talented, 36(3), 24-34.
Herrman, H., Stewart, D. E., Diaz-Granados, N., Berger, E. L., Jackson, B., & Yuen, T. (2011). What is resilience?. The Canadian Journal of Psychiatry, 56(5), 258-265. https://doi.org/10.1177/07067437110560050
Downs, W. R., & Rose, S. R. (1991). The relationship of adolescent peer groups to the incidence of psychosocial problems. Adolescence, 26(102), 473-492.
Dumont, M., & Provost, M. A. (1999). Resilience in adolescents: Protective role of social support, coping strategies, self-esteem, and social activities on experience of stress and depression. Journal of youth and adolescence, 28(3), 343-363. https://doi.org/10.1023/A:1021637011732
Wener, R. W. (2016). Evaluating resilience in Syrian and Jordanian youth. [Master thesis, Yale School of Public Health].
Graber, R., Pichon, F., & Carabine, E. (2015). Psychological resilience. London: Overseas Development Institute, 3-27.
Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
Lee, J. H., Nam, S. K., Kim, A. R., Kim, B., Lee, M. Y., & Lee, S. M. (2013). Resilience: a meta‐analytic approach. Journal of counseling & development, 91(3), 269-279. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.2013.00095.x
Murphy, L. B. (1987). Further reflections on resilience. The Invulnerable Child, 84-105. New York: Guilford.
Li, X., Chi, P., Sherr, L., Cluver, L., & Stanton, B. (2015). Psychological resilience among children affected by parental HIV/AIDS: a conceptual framework. Health psychology and behavioral medicine, 3(1), 217-235. https://doi.org/10.1080/21642850.2015.1068698
Benard, B. (1991). Fosterin Gresiliency İn Kids: Protective Factors İn The Family, School, Andcommunity. West Regional Educational Laboratory, Portland, OR: North.
Stewart, M., Reid, G., & Mangham, C. (1997). Fostering children's resilience. Journal of pediatric nursing, 12(1), 21-31. https://doi.org/10.1016/S0882-5963(97)80018-8
Hart, T. A., Flora, D. B., Palyo, S. A., Fresco, D. M., Holle, C., & Heimberg, R. G. (2008). Development and examination of the social appearance anxiety scale. Assessment, 15(1), 48-59. https://doi.org/10.1177/107319110730667
Kaya, F., & Odaci, H. (2021). The Adaptation of the Connor-Davidson Resilience Scale Short Form into Turkish: A Validity and Reliability Study. Journal of Hasan Ali Yücel Faculty of Education/Hasan Ali Yücel Egitim Fakültesi Dergisi (HAYEF), 18(1), 38-54. https://doi.org/10.5152/hayef.2021.20029
Akduman, G., Hatipoğlu, Z., & Demir, B. (2019). Benlik saygısının sosyal görünüş kaygısı ve psikolojik sağlamlıkla ilişkisi. 4th International EMI Entrepreneurship & Social Sciences Congress, İstanbul.
Güloğlu, B., & Karaırmak, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinde yalnizliğin yordayicisi olarak benlik saygisi ve psikolojik sağlamlik. Ege Eğitim Dergisi, 11(2), 73-88.
Sameroff, A. J., & Seifer, R. (1990). Early contributors to developmental risk. Risk and protective factors in the development of psychopathology, 52-66.
Şahin, E. (2012). Bazı değişkenlere göre ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin benlik saygıları ve sosyal görünüş kaygıları. [Yüksek Lisans Tezi, 19 Mayıs Üniversitesi].
Kılıç, H., & Sevim, S. A. (2005). Loneliness and cognitive distortions among adolescents. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 38(2), 69-88. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000114
Yılmaz N. (2015). Obez bireylerde benlik saygısı, sosyal görünüş kaygısı ve vücut algısı. [Uzmanlık Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi].
Tuğral, R. (2020). Ergenlerde yalnızlık, psikolojik sağlamlık, algılanan sosyal destek ve sosyal görünüş kaygısı. [Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi].
Alımcı, D. (2018). Ortaokul öğrencilerinin akran zorbalığı ve sosyal görünüş kaygıları ile kendine saygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi].
Phillips, R. G., & Hill, A. J. (1998). Fat, plain, but not friendless: self-esteem and peer acceptance of obese pre-adolescent girls. International Journal of Obesity, 22(4), 287-293. https://doi.org/10.1038/sj.ijo.0800582
Aktaş E. (2020). Ergenlerin ebeveyne bağlanma stilleri ile sosyal görünüş kaygısı ve sosyal dışlanma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi].
Kaplan, V. (2022). Öğrencilerin sosyal görünüş kaygı düzeylerinin incelenmesi (Kayseri ili örneği). Humanistic Perspective, 4(1), 107-125. https://doi.org/10.47793/hp.1051321
