İçel İsminin Oğuz Boylarıyla Bağlantısı
Keywords:
Kilikya, Taşeli, Üçok-Bozok, İç Oğuz–Dış (Taş) OğuzAbstract
2002 yılında yapılan Kanun değişikliğiyle İçel vilayetinin ismi Mersin olmuştur. Bu isim değişikliği neticesinde Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesinden bu zamana kadar yaklaşık sekiz asırdır belirli bir coğrafyayı tanımlamak üzere kullanılan “İçel” isminden vaz geçilmiştir. Artık gündelik yaşamda kullanılmadığı için unutulmaya yüz tutan “İçel” ne anlama gelmektedir? Kanun değişikliğinin gerekçesinde ifade edildiği gibi, vilayet sınırları içerisindeki sadece dar bir alanı mı kapsamaktadır? Ya da Kilikya denilen bölgenin bir bölümüne verilen bir ad mıdır?
İçel isminin toplumun geneli tarafından doğruluğu sorgulanmaksızın kabul edilen sözlük anlamı tatmin edici düzeyde değildir. Kadim Türk kültürünün belirli bir coğrafyayı betimlemek için türettiği isimler yüzyıllar boyunca kullanılagelmiş ise daha derin anlamlara sahip olmalıdır. Anadolu coğrafyasında -eli, -ili ekleriyle türetilen yöre isimleri, genellikle o bölgede yaşayan kişilerle, bölgeye yerleşen Oğuz Boylarıyla veya bölgenin hâkimiyetini ele geçiren Türkmen aşiretleriyle ilişkilidir. Bu durum İçel’in gerçek anlamının, bilinen anlamından çok daha farklı olabileceği yönündeki şüpheleri güçlü kılmaktadır. Yöreye İçel isminin Anadolu Selçukluları Döneminde verildiği konusunda otoriteler arasında herhangi bir fikir ayrılığı bulunmamaktadır. İçel isminin kökeninin Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinin erken dönemlerinde araştırılması daha doğru sonuçlara ulaşmamızı sağlayacaktır. Kültürel süzgeçte türetilen yöre isminin toplumsal bilinçaltımıza yönelik sembolik anlamını kavrayabilmek için “kültür kodlarımıza” başvurulmalıdır.
References
Bilgi, N. (2002). Cumhuriyet’in İlk Döneminde Mülkî Yapının Gelişimi (1920-1950). Türkler (Cilt 17, s. 334-346). içinde Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Tutanak-1. (1926). 1908'den Günümüze Tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c025/tbmm02025109ss0199.pdf
Şaşmaz, H. Ç. (2022). İdari Yapılanmalara Dair Hukuki Düzenlemeler. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 5(1), 53-72.
Torun, S. F. (2017). Son Dönemde Osmanlı İmparatorluğunun İdari Taksimatı. Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi(14), 85-110.
DABCA. (2024). Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Fon:490.1.00, 286-1146-1.
Yıldız, M. (2022). Atatürk'ün Direktifleri ile Türk İdare Teşkilat ve Taksimatında Bir Reform Girişimi: 1931 Dâhiliye Vekâleti Raporu.
Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi,(36), 151-174. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1118617
Tüfekçi, G. (1998). Atatürk’ün Seyahat Notları 1930-1931. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Aslan, İ. (1981). Atatürk Silifke’de. Adana: Kemal Matbaası.
Çanak, E. (2016). Atatürk’ün Yurt Gezilerine Bir Örnek: 1930-1931 Gezisi,. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,(23), 128-178.
Tutanak-2. (1933). 1908'den Günümüze Tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d04/c015/tbmm04015054ss0174.pdf
Tutanak-3. (1933). 1908'den Günümüze Tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d21/c099/tbmm21099116ss0612.pdf
Civelek, S. (2021, 12 24). Silifke, hakkı olan İÇEL adını geri almalıdır. Sesimiz Gazetesi Erişim: 28.07.2024 https://www.silifkesesimiz.com/silifke-hakki-olan-icel-adini-geri-almalidir-5418-haberi.
Yurt Ansiklopedisi. (1982). İçel. Yurt Ansiklopedisi (Cilt 5, s. 3616-3764). İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
Gazel, A. A. (2016). İçel Sancağı’nın Yönetim Merkezi Olmak İçin Kazalar Arasında Yaşanan Mücadele, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(56), 1215-1253
Gazel, A. A. (2006). İçel Mutasarrıfı İbrahim Behcet Paşa’nın İçel Sancağı’na (Anamur, Gülnar, Ermenek, Gazipaşa) Dair Bir Raporu (1892), AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(31), 119-133
Alp, S. (2021). İçil (İçel) ismi ve İçel tarihine dair kısa bir malumat. İçel Dergisi, 1(1), 1-6. https://publish.mersin.edu.tr/index.php/icel/article/view/26/24
Develi, Ş. (1999). Mersin Nasıl İçel Oldu. Yumuktepe.org:https://www.yumuktepe.com/mersin-nasil-icel-oldu-h-sinasi-develi/
Saraç, H. (2019). Bir milletin kültürel belleğinin şifreleri: Kod kültürleri. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Uluslararası Filoloji Çalışmaları Konferansı, (s. 157-169).
DAGM-a. (2013). Osmanlı Yer Adları I, Rumeli Eyaleti (1514-1550). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/elektronik-yayinlar/Rumeli_eyaleti.pdf
DAGM-b. (2013). Osmanlı Yer Adları 2, Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakır, Arap ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. https://www.devletarsivleri.gov.tr/yayinlar/649a6751-e397-432d-8e3c-be4c2489562d.pdf
Demir, N. (2021). Bir Coğrafi Bölge Olarak Canik ve Alt Yapısı. Emiroğulları Ailesi: https://emirogullariailesi.com/emirogullari-ailesi/bir-cografi-bolge-olarak-canik-ve-tarihi-alt-yapisi/
Ünlü, E. (2020). Çukurova’da Bir Türkmen Ailesi: Özeroğulları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(2), 253-286.
Tekindağ, Ş. (1977). Teke-Eli ve Teke-Oğulları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi(7-8), 55-94.
İslam Ansiklopedisi. (2011). Teke-ili. Ş. Çelik içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 40, s. 344-347).
https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/40/C40013174.pdf
İslam Ansiklopedisi. (2000). İçel. Ş. Çelik içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 21, s. 450-455). https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/21/C21007162.pdf
KBB. (2024). Tarihçe. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: https://www.kocaeli.bel.tr/tarihce.html
OsmaneliBld. (2024). Osmaneli Belediyesi: https://www.osmaneli.bel.tr/Content?header=4&title=18
YusufeliKym. (2024). Tarihçe. Yusufeli Kaymakamlığı: http://www.yusufeli.gov.tr/tarihce
KorkuteliKym. (2024). Tarihçemiz. Korkuteli Kaymakamlığı: http://www.korkuteli.gov.tr/tarihcemiz
OrhaneliBld. (2024). Orhaneli Belediyesi: , https://orhaneli.bel.tr/sayfa/tarihce
YavuzeliBld. (2024). Tarihi. Yavuzeli Belediyesi: http://www.yavuzeli.bel.tr/yavuzeli-tarihi
OğuzeliBld. (2024). Oğuzeli Belediyesi: https://www.oguzeli.bel.tr/sehir/tarihce/2/
TürkeliBld. (2024). Türkeli Tarihçesi. Türkeli Belediyesi: http://turkeli.bel.tr/?page_id=2139
Mazbata. (1935). Munzur vilayeti teşkilat ve idaresi hakkında kanun layihasi (1/304). TBMM: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d05/c007/tbmm05007021ss0058.pdf
Bayındır, C. (2021). Dersim Olaylarından Önce Tunçeli Vardı! Eskimiyen: https://eskimiyen.com/dersim-olaylarindan-once-tunceli-vardi/
YıldızeliBld. (2024). Tarihçemiz. Yıldızeli Belediyesi: http://www.yildizeli.bel.tr/sayfa/tarihcemiz.html
ÇayeliKym. (2024). Çayeli Çayı. Çayeli Kaymakamlığı: http://www.cayeli.gov.tr/cayeli-cayi
Ana Britanica. (1990). Taşeli. Ana Britanica Genel Kültür Ansiklopedisi (Cilt 20, s. 431). Ana Yayıncılık.
Bahadır, G. (2011). Ortaçağ Anadolu'sunda Türk-İslam Medeniyetinin Oluşması (636-1100). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 113-126.
TarsusKym. (2024). Makamı Danyal Cami (Danyal Peygamber Türbesi). Tarsus Kaymakamlığı: http://www.tarsus.gov.tr/makam-i-danyal-camii-danyal-peygamber-turbesi
Arslan, İ. (2022). Türklerin Nüfuzu Altında Abbasi Hilafetinin Görünümü (Samerra Dönemi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergis(53), 387-410. https://doi.org/10.17120/omuifd.1144386.
Paydas, K. (2012). Emevîler ve Abbasiler Döneminde önemli bir Sugûr Sehri Tarsus . Tarih Araştırmaları Dergisi,, 31(51), 165-200. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000512
Koca, A. (2017). Osmanlılar’dan Önce Çukurova’nın (Çukurâbâd) Siyasî Durumu. (2), 25-53. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi(2), 25-53.
Yiğit, F. A. (2013). Ramazanoğulları Beyliği’nin Kuruluşu.7(13), 209-232. Gazi Akademik Bakış, 7(13), 209-232.
Gökbel, A. (2007). Anadolu’da Varsak Türkmenleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını:349.
OsmaniyeBld. (2015). Osmaniye Tarihçesi. Osmaniye Belediyesi: https://osmaniye-bld.gov.tr/kentimiz/osmaniye-tarihcesi
Çelik, B. (2019). Nure Sûfî ve Karamanlı Türkmenlerinin Taşeli Bölgesine Gelişi. Uluslararası Taşeli Sempozyumu Tarih-Kültür-Turizm 24-26 Ekim 2019 Konya-Alanya Bildiri Kitabı (s. 187-202). Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları .
Eyüboğlu, D. C. (2023). İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy’un Tarihi . Asya Studies, 7(23), 123-148. https://doi.org/10.31455/asya.1213290
İslam Ansklopedisi. (2012). Üçoklar. F. Sümer içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 42, s. 280-281).
https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/42/C42013657.pdf
Bulduk, Ü. (1997). Oğuznamelere göre Üç-ok ve Boz-ok veya İç-Oğuz Dış-Oğuz Meselesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(3).
Eraslan, K. (1988). Boz-Ok ve Üç-Ok Oğuz Kolu Adları Hakkında. , 34(1986), 5-8. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 34(1986), 5-8.
Özel, H. (2015). Dede Korkut Destanlarında Oğuzların Düşmanları Kimlerdi? 15(2), 181-184. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15(2), 181-184.
Kahraman, S. A., & Dağlı, Y. (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamsi 3. Kitap. Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu, 33. https://www.malumatfurus.org/wp-content/uploads/evliya-celebi-seyahatnamesi.pdf
Pınar, Y. A., & Nuri, Y. (2018). Mekanın Üretimi ve Lefebvre'in Mekansal Üçlü Kavramsallaştırmasının Görünürlüğü: Taksim Gezi Parkı Örneği. Planlama, 28(3), 302-314. doi:10.14744/planlama.2018.25338
